Ấm trà Tử Sa là một loại ấm trà đẹp và nổi tiếng được nhiều người ưa thích

Nguồn gốc của ấm trà tử sa

Nghi Hưng là tên một huyện gần Thượng Hải, thuộc tỉnh Giang Tô. Ở đây đặc biệt có một thứ đất sét rất mịn, có chứa thạch anh, mica và nhất là chất sắt. Đất sét đó dùng làm ấm trà đẹp không tráng men, thường được gọi là ấm tử sa.

Đất tử sa có ba màu chính là màu vàng sậm (ta gọi là màu gan gà), màu đỏ sậm (ta gọi là màu da chu) và màu nâu thẫm ngả màu đen (tử sa).

Tuy nhiên, trong ba loại màu đó lại có nhiều cấp độ khác nhau của màu sắc vì còn tùy theo lượng sắt trong đất sét nhiều hay ít, lại còn tùy theo thợ trộn các loại đất và pha chế thêm khoáng chất (nhưng tuyệt đối không dùng màu nhân tạo để nhuộm) nên các loại bộ ấm trà Tử Sa có thể có từ màu ngà đến màu đen.

Ngoài ra, Nghi Hưng cũng còn có loại đất sét màu trắng và màu xanh lục. Đất màu xanh là loại quý nhất, đã được Lục Vũ ca tụng trong bộ Trà Kinh.

Hình dáng của ấm trà Tử Sa

Về hình dáng, bộ ấm trà Tử Sa chia làm ba loại:

– Ấm theo hình cân đối: là những ấm có thể dùng khuôn làm chuẩn, chỉ điểm xuyến bằng tay. Người thợ có thể nặn vung ấm, vòi ấm hay quai ấm khác đi và có thể trang trí trên thân ấm những họa tiết hình con vật, hoa quả … hoặc đề chữ, đề thơ để tăng giá trị.

– Ấm theo hình tự nhiên, nghĩa là ấm có hình dáng mô phỏng một vật thường thấy, có thể là cái thùng gạo, cái bị, cây thông, quả vải, búp hoa hồng, bó trúc … Những chiếc ấm mang tính nghệ thuật cao được nhào nặn từ bàn tay của những nghệ nhân nổi tiếng.

Ấm tổng hợp cả hai đặc tính trên, vừa cân đối, vừa nghệ thuật chẳng hạn như một quả bí ngô, những dây cuốn của quả bí ngô đó sẽ thành vòi, thành quai của một cái ấm đẹp. 

Đặc điểm của ấm trà Tử Sa

Đặc điểm nổi bật của bộ ấm trà Tử Sa đó là được làm từ đất sét Nghi Hưng nên khi nung lên rất rắn chắc bền bỉ, không bị nứt dù thay đổi nhiệt độ bất thường khi đổ nước sôi vào.

Đất còn có những lỗ khí khổng rất nhỏ phải soi kính hiển vi điện tử mới thấy được. Những lỗ khí khổng đó có tác dụng cách nhiệt, vừa bảo tồn hương vị, vừa không làm cho bên ngoài quá nóng.

Một đặc tính khác là khi được nung, ấm không bị co lại hay biến dạng nên nghệ nhân dễ dàng làm nắp ấm được vừa vặn, khít khao.

Vẻ đẹp của ấm trà Tử Sa

Bộ ấm trà được làm từ đất Tử Sa trông rất mịn màng với độ bóng tự nhiên mà không cần phải đánh bóng.

Điều tuyệt vời hơn nữa là sau một thời gian dài sử dụng kết cấu bề mặt của ấm Tử Sa trở nên ấm áp và nhẵn như ngọc.

Ấm Tử Sa thường chỉ được nặn bằng tay. Cũng vì thế nghề thủ công làm ấm chén từ đất Tử Sa đã được phát triển và tích lũy kinh nghiệm hàng nghìn năm nay.

Đó là lý do tại những bộ ấm chén trà được làm bằng Đất tử sa với bàn tay tạo tác của các nghệ nhân được coi như các tác phẩm nghệ thuật có giá trị .

VINALY